PL
EN
DE
Przeszczepianie jest sposobem na ratowanie życia i przywracania sprawności osobom chorym, które potrzebują zdrowego narządu, tkanki lub komórek. Najczęściej jest też jedyną możliwą metodą, po wcześniejszym wykorzystaniu innych metod leczenia, ratowania życia i zdrowia biorcom. Po udanym przeszczepie pacjenci mogą prowadzić normalne życie, kontynuować naukę, podjąć pracę, dlatego często przeszczep nazywany jest darem życia.
Niektóre narządy i komórki krwiotwórcze można pobierać od osób żywych, pod warunkiem że dana osoba wyraziła na to zgodę i nie stanowi to zagrożenia dla jej zdrowia i życia. Większość narządów i tkanek do przeszczepienia pochodzi jednak od osób zmarłych.
Oświadczenie woli
Każda osoba dorosła podpisując oświadczenie woli, w którym wyraża zgodę na pobranie po śmierci swoich tkanek i narządów do przeszczepienia, daje dowód świadomej chęci ratowania życia i przywracania zdrowia ludziom chorym. Własnoręcznie podpisanie oświadczenia ułatwia bliskim osoby zmarłej i lekarzom uszanowanie wyrażonej woli. W Polsce panuje przekonanie, że to rodzina decyduje o przeszczepieniu narządów zmarłego krewnego, nie znajduje jednak potwierdzenia w obowiązujących przepisach prawa. Potencjalnym dawcą jest bowiem każda osoba zmarła, która za życia nie wyraziła sprzeciwu na pobranie po śmierci swoich narządów i wg badań Centrum Badania Opinii Społecznych tylko 20% badanych osób wie, że w Polsce wystarczy brak sprzeciwu za życia, aby zostać pośmiertnie dawcą narządów (źródło danych: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_119_16.PDF). Jeżeli natomiast złożymy sprzeciw, to jest on odnotowany w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, a wszystkie formularze i szczegóły co do sposobu ich wniesienia znajdziemy na https://www.poltransplant.org.pl/
Historia przeszczepień na świecie sięga początków XIX wieku, kiedy to w 1905 r. dokonano pierwszego przeszczepienia rogówki w Ołomuńcu na terenie Czech. W Polsce pierwsza taka operacja miała miejsce w 1965 r. Było to przeszczepienie nerki ze zwłok, niestety zakończone niepowodzeniem. Z sukcesem powtórzono je rok później.
Narządy, które na dzień dzisiejszy z powodzeniem przeszczepia się lub udało się przeszczepić to: nerki, wątroba, płuca, trzustka, jelito, grasica, macica, skóra, rogówka, zastawki serca, naczynia krwionośne, mięsnie szkieletowe, kończyny, palce, komórki krwiotwórcze.
Skalę zjawiska i zarazem problemu z pozyskiwaniem odpowiedniej liczby dawców przybliżą nam statystyki. W 2022 r. dawcami narządów zostało 445 osób zmarłych (podczas gdy na terenie kraju stwierdzono 4000 śmierci pnia mózgu, która to jest podstawowym parametrem kwalifikującym do potencjalnych przeszczepów) i od dawców tych wykonano 1400 przeszczepień, z czego aż 784 to były przeszczepy nerek, 334 wątroby, 173 serca. Dla porównania skali przeszczepów od osób zmarłych i żywych dawców w 2022 r. od tych drugich przeszczepiono 73 nerki i 28 części wątroby.
W 2022 r. dokonano 1693 pobrań komórek krwiotwórczych dla biorców krajowych i zagranicznych (w bazie danych zarejestrowanych jest ponad 2 100 000 osób).
Na 31.12.2022 r. na przeszczep narządu unaczynionego (nerki, wątroby, serca, puca, trzustki, wątroby) oczekiwało 1856 osób, na przeczep tkanek oka 3237 osób (w roku 2022 dokonano 1321 takich przeszczepień).
(źródło danych: https://www.poltransplant.org.pl/
Koordynacją pobierania przeszczepiania komórek, tkanek i narządów na terenie kraju zajmuje się Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” w Warszawie, państwowa jednostka budżetowa podlegająca Ministrowi Zdrowia.
Zadaniem centrum jest także m.in. prowadzenie krajowej listy osób oczekujących na przeszczepienie, rejestru przeszczepień, rejestru żywych dawców, koordynacja poszukiwania niespokrewnionych dawców szpiku i krwi pępowinowej prowadzenie działalności edukacyjnej jak również prowadzenie centralnego rejestru sprzeciwów.
Więcej przydatnych materiałów i informacji znajdziemy pod linkami:
https://www.poltransplant.pl/Download/ulotki/ulotka_poltransplant_2017.pdf
https://www.poltransplant.pl/Download/ulotki/Ulotka_crndsikp_2017.pdf
https://www.poltransplant.pl/Download/ow_form_2010.pdf
https://www.poltransplant.org.pl/
https://akademia.nfz.gov.pl/profilaktyka/transplantologia-to-ratowanie-zycia/
grafika: https://akademia.nfz.gov.pl/
