Powiat Bielski - powiat.bielsko.pl

GMINA JASIENICA

 

Architektura sakralna

 

• kościół fil. pw. św. Wawrzyńca wraz z otoczeniem w Bielowicku

Kościół został ufundowany w 1701 r. przez barona Henryka Larischa. Jest orientowany, zbudowany w konstrukcji zrębowej na kamiennej podmurówce, oszalowany gontem i pionowymi deskami, otoczony sobotami. Korpus kryty jest wysokimi dachami dwuspadowymi, nad wieżą hełm; dachy obite gontem. Niższe i węższe prezbiterium przekryte jest pozorną kolebką, nawa – stropem wspartym na słupach. Na drzwiach ozdobne okucia, w oknach – kraty. Wewnątrz znajduje się renesansowy tryptyk „Sacra Conversazione”, pozostałe wyposażenie w stylu barokowym i klasycystycznym. Wokół kościoła rozciąga się niewielki cmentarz, otoczony współczesnym ogrodzeniem. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego, od 1756 r. jest celem pielgrzymek.

• kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła oraz plebania w Grodźcu

Kościół w stylu neogotyckim, wzniesiony w latach 1908-10 przez budowniczego Ludwiga Kametza, wg proj. A.T. Prokopa. Konsekrowany w 1935 r. Założony na planie krzyża łacińskiego z wieżą przyległą od zachodu; oszkarpowany, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium, do którego przylegają zakrystia i kaplica poświęcona św. Melchiorowi Grodzieckiemu. Dachy dwuspadowe, kryte blachą; wieża zwieńczona hełmem iglicowym. Pod okapem ceglany fryz. Otwory okienne i drzwiowe ostrołukowe, wejście w przyziemiu wieży w ceglanym portalu, wejście od strony północnej ujęte kamiennym obramieniem. Wyposażenie kościoła: ołtarze, konfesjonały i ławy neogotyckie, wykonane przez rzeźbiarza Ludwiga Maxa Linzingera. Chrzcielnica, figura św. Bartłomieja, ambona, jeden z ołtarzy oraz renesansowa płyta nagrobna Henryka Grodzieckiego († 1587) pochodzą z poprzedniego, XVI-wiecznego kościółka. Wnętrze zdobione jest freskami przedstawiającymi świętych.

 

• kościół pw. św. Jerzego w Jasienicy wraz z otoczeniem oraz plebania

Kościół usytuowany w pobliżu drogi do Międzyrzecza Górnego, na wzniesieniu. Wybudowany w 1787 r., rozbudowany w 1869 r. o wieżę, w 1929 r. o transept i prezbiterium. Poprzedni, drewniany kościół został rozebrany w 1787 r., pochodzący z niego XVI-wieczny tryptyk eksponowany jest ob. w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach. Kościół jednonawowy, na planie krzyża łacińskiego. Nad starszą nawą główną na planie czworokąta znajduje się trójprzęsłowe sklepienie żaglaste. Dach i hełm wieży kryte blachą. Elewacje tynkowane, gładkie, wokół zamkniętych łukiem okien ozdobne opaski. Plebania
z 1786r., powiększona w XIX w. murowana, parterowa, dwutraktowa, kryta dachem czterospadowym..

 

• kościół ewangelicko – augsburski w Jasienicy wraz z przyległym cmentarzem

Usytuowany na cmentarzu w pobliżu drogi ekspresowej. Pierwotna kaplica cmentarna z 1891r. rozbudowana została ok. 1920 o przylegający do tylnej elewacji aneks. Po zniszczeniach wojennych kościół odbudowano w 1959r. i ponownie konsekrowano w 1987. Budynek jest murowany, otynkowany, na planie czworoboku, salowy z trójbocznym zamknięciem. Od frontu usytuowana jest wieża, w dolnej części wtopiona w bryłę kościoła, wyżej sześcioboczna, kryta wysokim hełmem ze szczycikami przy podstawie. Główne wejście umieszczone w masywnym portalu ryzalitowym. Elewacje symetryczne, trójosiowe. Otwory okienne zamknięte łukiem ostrym. Wnętrze przekryte stropem płaskim, z emporami.

• cmentarz kościelny w Międzyrzeczu, otoczenie spalonego kościoła par. p.w. św. Marcina

Obecny kościół stoi w miejscu drewnianego kościoła z 1522 r., który spłonął w 1993 r. Był to jeden z najstarszych kościołów drewnianych na Śląsku. Na cmentarzu znajdują się jedynie pojedyncze nagrobki o cechach zabytkowych.

 

• kościół par. ewangelicko – augsburski w Międzyrzeczu

Kościół zbudowany w 1866, w 1945 r. częściowo zniszczony, następnie odbudowany. Neogotycka budowla powstała wg planów budowniczego Szulca z Bielska. Budynek jednonawowy, z węższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium i czworoboczną wieżą od frontu, zwieńczoną hełmem w kształcie ostrosłupa. Zachowane wyposażenie w kolorze białym, ambonowy ołtarz główny pochodzi z 2 poł. XIX w. W elewacjach bocznych wysokie, ostrołukowe okna.

• kościół par. pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Rudzicy wraz z otoczeniem oraz plebania

Kościół usytuowany jest na tzw. Kopcu Rudzickim w centrum wsi. Został zbudowany w stylu barokowo-klasycystycznym w latach 1782-1800, wieżę ukończono w roku 1817. Wzniesiony przez mistrza murarskiego Josepha Drachnego z Cieszyna i cieślę Tomasza Kozę z Frydka jako fundacja Zofii Ksawerego Ponińskich. Remontowany w XIX w., po uszkodzeniach 1945 r. oraz w latach 1998-2000. Murowany, jednonawowy, z kaplicą od południa i wieżą od zachodu. Kryty dachem dwuspadowym, z wieżyczką na sygnaturkę na kalenicy. Otwory okienne niewielkie, w większości zamknięte łukiem odcinkowym. Elewacje tynkowane, zdobione lizenami. We wnętrzu sklepienie żaglaste, wyposażenie z k. XVIII i 1 poł. XIX w. Kościół otoczony kamiennym, tynkowanym murem. Plebania z 1799 r., odbudowana po 1945 r., w bezstylowej formie.

Architektura rezydencjonalna, założenia folwarczne, parki

• Zespół zamkowy w Grodźcu
• zamek i park, 1542-80, oficyna, 2 poł. XVIII w., kaplica-ruiny, XV w., 2 poł. XVI w., mostek kamienny, XVIII w.

Najstarszy zamek istniał w tym miejscu już w XIV w., obecny został ukończony ok. 1580 r. przez Henryka Grodeckiego. Przez kolejnych właścicieli stopniowo przebudowywany, m.in. w 1650 (górne piętro) i w XVIII w. (zachodnie skrzydło), w XIX w. (wieże). Odrestaurowany w 1927 r. przez dr. Ernesta Habichta. Późnorenesansowy, na planie prostokąta, z wieżami przy elewacjach frontowej i tylnej, ryzalitami wieżowymi zdobionymi blankowaniem. Trójkondygnacyjny, kryty dachem dwuspadowym, wieże dachami namiotowymi. W piwnicy zachowane gotyckie sklepienia i fragmenty murów, w przyziemiu sklepiona kolebkowo sień na osi. Wnętrza przykryte stropami drewnianymi, otwory drzwiowe w kamiennych, renesansowych i barokowych portalach. Od 2004r. budynek stanowi własność prywatną, jest zabezpieczony, oznakowany i użytkowany, wymaga jednak prac restauratorskich o szerokim zakresie, m.in. elewacji oraz schodów i tarasu przy elewacji ogrodowej. Rozległy park przyzamkowy wymaga rewitalizacji. Znajdująca się przy zamku oficyna z 2 poł. XVIII w. jest wyremontowana i w bardzo dobrym stanie. Ruiny kaplicy eksponowane są jako trwała ruina, zabezpieczone i dobrze oznakowane. Tablice informacyjne znajdują się też przy kamiennym mostku, usytuowanym pomiędzy parkiem a dawną szkołą wiejską.

• Dwór w Iłownicy

Dwór w Iłownicy powstał w 1690 r., w późniejszych latach został przebudowany. Usytuowany przy skarpie opadającej w kierunku strumienia, na tyłach prywatnej posesji, zwrócony elewacją w kierunku drogi. Murowany z cegły na planie czworoboku, parterowy, z ryzalitem w tylnej elewacji. Główne wejście zwieńczone było dawniej trójkątnym gzymsem z kartuszem herbowym, obecnie nieistniejącym. Kryty dachem dwuspadowym, sień sklepiona kolebkowo.

• Dwór w Rudzicy

Budynek powstał prawdopodobnie w 1. poł. XVII w., na miejscu wcześniejszego, drewnianego dworu. Remontowany i zmodernizowany w 1947 r. W pierwotnym zarysie barokowy, murowany z kamienia i cegły, na planie prostokąta, dwu-kondygnacyjny, kryty niskim dachem czterospadowym. Przebudowane wnętrze posiada krytą sklepieniem kolebkowym sień. W południowym narożniku mieściła się kaplica, także kryta kolebką. Otwory okienne prostokątne. Elewacja frontowa przebudowana z utratą cech stylowych. Obecnie budynek jest znacznie zaniedbany i nie posiada użytkownika. Wymaga przeprowadzenia badań architektonicznych w celu odtworzenia pierwotnego kształtu i podziałów wnętrza oraz remontu z przywróceniem cech sprzed przebudowy. Dwór otoczony jest ogrodzonym parkiem z zachowanymi egzemplarzami starodrzewia.